نعنا فلفلی
خصوصیات گیاه شناسی نعنا فلفلی
نعنا فلفلی گیاهی است علفی، چند ساله، پایا که ضخامت ریزومها یا ساقه های زیرزمینی بین ۳ تا ۴ میلی متر بوده و ریزمها دارای گره های متعدد می باشد که در اطراف پایه مادری در سطح نزدیک به خاک رویش می یابد. ریشه های فرعی در محل گره ها به صورت ریشه های نابجا و افشان ظاهر می شوند. اندام های زیرزمینی نعنا به رنگ سفید، نازک و یه طول ۵ تا ۲۰ سانتیمتر می باشد.
ساقه این گیاه اغلب به صورت ۴ گوش بوده و به دلیل وجود آنتوسیانین موجود در ساقه به رنگ بنفش دیده می شود. طول ساقه بسته به شرایط اقلیمی محل رویش بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر متغیر بوده و قسمت های انتهایی ساقه نسبت به بخش پایینی آن از انشعابات بیشتری برخورار است.
برگ های این گیاه به صورت متقابل به طول ۳ تا ۹ و عرض ۱ تا ۳ سانتیمتر، بیضوی شکل، پهن، دارای حاشیه دندانه دار و به رنگ سبز تیره دیده می شود. حفره های متعدد محتوی اسانس در هر دو سطح پهنک توزیع شده اند.
گل های نعنا فلفلی بنفش روشن و به صورت گل آذین خوشه ای مجتمع که روی چرخه هایی تشکیل می شوند و هر چرخه مرکب از ۶ تا ۷ گل می باشد. عمر گل ها بسیار کوتاه بوده و مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می شوند.
نیازهای بوم شناسی نعنا فلفلی
نعنا در اکثر مناطق قابلیت کشت و پرورش را دارد و لیکن مناطق خیلی سرد برای زراعت این گیاه مناسب نیست. این گیاه به مواد و عناصر غذایی فراوان، آب کافی برای رویش نیاز ضروری دارد. درجه حرارات مطلوب برای رویش نعنا ۱۰ درجه سانتیگراد است، درجه حرارت مناسب به منظور تسریع در رشد و نمو گیاه و افزایش میزان راندمان اسانس ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است. بر اساس برخی بررسی ها، گرچه درجه حرارت بالاتر از ۲۵ درجه سانتیگراد مقادیر تولید اسانس افزایش می یابد ولی مقدار بر روی میزان منتول اسانس تاثیر منفی داشته و باعث کاهش آن می شود. شرایط روز بلند از لحاظ تابش نور خورشید موجب افزایش محصول نعنا می شود از این رو توصیه می گردد که زراعت این محصول در نواحی معتدله و در دامنه جنوبی تپه ها انجام پذیرد.
به دلیل اینکه ریزمهای نعنا فلفلی در سطح خاک قرار می گیرد بنابراین قادر به جذب رطوبت از اعماق خاک نبوده و لذا آبیاری مناسب در طول دوره رویش گیاه ضروری است. مقدار اسانس تولید شده در پیکره رویشی گیاه با مقدار رطوبت خاک رابطه مستقیم دارد به همین دلیل برای تولید محصول با کیفیت و کمیت رطوبت خاک در طول دوره رویش باید معادل ۸۰ درصد باشد. خاک مناسب برای کشت نعنا، خاک لومی شنی حاوی مقادیر زیادی هوموس است. میزان اسیدیته خاک باید بین ۵ تا ۸ درصد باشد.
نعنا ۲ تا ۳ سال در یک زمین باقی می ماند ، از این رو تناوب کشت برای این گیاه مهم است. مطالعات نشان داده مقادیر مناسب کود ازت تاثیر قابل توجهی در افزایش اسانس نعنا داشته و توصیه می شود هر سال به ازای هر هکتار از زراعت گیاه ۹۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم کود ازت داده شود.
تکثیر و ازدیاد نعنا فلفلی
به واسطه اینکه این گونه هیبریدی بوده بنابراین بذر تولید نمی کند. شیوه زاد آوری آن از طریق رویشی می باشد بررسی ها نشان داده تکثیر این گیاه از طریق قلمه، ریزوم و پاجوش امکان پذیر است. برای قلمه ساقه های چوبی را در فصل پاییز بریده و در خزانه هوای آزاد و یا داخل گلدان غرس می کنند. توصیه می شود قلمه های تحتانی گیاه برای تکثیر استفاده شود. بعد از کشت قلمه ها رد خاک نسبتا سبک شنی و مرطوب بعد از گذشت ۲ تا ۳ هفته بر روی گره ها، ریشه های نابجا تشکیل می گردد.
شیوه دیگر تکثیر گیاه از طریق پاجوش می باشد، پاجوش های اطراف پایه مادری گیاه را جدا نموده و در زمین آماده به فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر کشت می کنند که به ازای هر هکتار زمین ۱۰۰هزار تا ۱۳۵ هزار پاجوش مورد نیاز است.
روش سوم برای ازدیاد نعنا فلفلی استفاده از ریزوم ها یا ساقه زیرزمینی است. این روش مناسب ترین شیوه ازدیاد گیاه می باشد ولی باید دقت شود که ریزوم ها عاری از هر گونه آلودگی باکتریایی و یا قارچی باشند. بهترین زمان کشت ریزوم ها در اوایل بهار است. مناسب ترین فواصل ردیف ها و بوته ها از یکدیگر ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر بوده و عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری خاک برای کاشت توصیه می شود.
برای هر هکتار زمین ۴/۱ تا ۶/۱ تن ریزوم نیاز است. دوره رویش نعنا فلفلی از بدو رویش تا مرحله گلدهی بین ۸۰ تا ۱۰۰ روز به طول می انجامد. گل ها در اوایل تابستان به وجود می آیند. راندمان تولید محصول وزن تازه گیاه نعنا ۱۲ تا ۲۰ تن در هکتار است که این مقدار محصول ۳۰ تا ۶۰ کیلوگرم اسانس استحصال می شود.
